31. NGUYỄN TRI PHƯƠNG
(1800–1873)

Hiền–ngu, phải–trái, lẽ phân minh
Thành–bại, thắng–thua, cốt hết mình
Vua chúa ươn hèn, lười chiến đấu
Triều thần bạc nhược, ngại hy sinh
Hiên ngang đối trận, dồn căm phẫn
Quả cảm xông pha, dốc nhiệt tình
Nhịn uống, nhịn ăn, thà tử tiết
Giữ gìn khí phách vẹn trung trinh.(12)

10/11/2005
Nắng Xuân


32. TRƯƠNG ĐỊNH
(1821–1864)

Vẹn trung trinh, Đại Soái Bình Tây
Chiêu tập dân quê, những thợ cày
Chối bỏ lợi danh, lòng khoáng đạt
Coi thường tước lộc, chí cao dày
Quân binh non nớt, không sờn dạ,
Vũ khí sơ sài, há núng tay !
Đột kích, công đồn, tiêu diệt giặc
Hy sinh anh dũng giữa trùng vây.

10/11/2005
Nắng Xuân

32. TRƯƠNG ĐỊNH
(1821–1864)

Vẹn trung trinh, Đại Soái Bình Tây
Chiêu tập dân quê, những thợ cày
Chối bỏ lợi danh, lòng khoáng đạt
Coi thường tước lộc, chí cao dày
Quân binh non nớt, không sờn dạ,
Vũ khí sơ sài, há núng tay !
Đột kích, công đồn, tiêu diệt giặc
Hy sinh anh dũng giữa trùng vây.

10/11/2005
Nắng Xuân


33. HOÀNG DIỆU
(1829–1882)


Giữa trùng vây giặc vẫn kiên gan
Tổng đốc Hà–Ninh đứng vững vàng
Đôn đốc quân dân tăng chí khí
Hô hào tướng sĩ bớt hoang mang
Triều đình bất lực, không nao núng
Tự Đức yếu hèn, khỏi thở than
Di biểu một tờ “dòng lệ máu”
Lẻ loi tuẫn tiết–Chết hiên ngang.

10/11/2005
Nắng Xuân

33. HOÀNG DIỆU
(1829–1882)


Giữa trùng vây giặc vẫn kiên gan
Tổng đốc Hà–Ninh đứng vững vàng
Đôn đốc quân dân tăng chí khí
Hô hào tướng sĩ bớt hoang mang
Triều đình bất lực, không nao núng
Tự Đức yếu hèn, khỏi thở than
Di biểu một tờ “dòng lệ máu”
Lẻ loi tuẫn tiết–Chết hiên ngang.


10/11/2005
Nắng Xuân


34. NGUYỄN TRUNG TRỰC
(1838–1868)


Hiên ngang dũng lược nối cha ông
Thống lãnh Nguyễn Trung Trực dốc lòng
Nhật Tảo thiêu tàu, ghi chiến tích
Kiên Giang phá lũy, lập kỳ công
Hà Tiên, Rạch Giá, đừng quên cửa
Phú Quốc, Hòn Chông, gắng nhớ dòng
“Đất nước Việt Nam còn cỏ mọc
Thì còn hào khí của non sông”. (13)

11/11/2005
Nắng Xuân

34. NGUYỄN TRUNG TRỰC
(1838–1868)


Hiên ngang dũng lược nối cha ông
Thống lãnh Nguyễn Trung Trực dốc lòng
Nhật Tảo thiêu tàu, ghi chiến tích
Kiên Giang phá lũy, lập kỳ công
Hà Tiên, Rạch Giá, đừng quên cửa
Phú Quốc, Hòn Chông, gắng nhớ dòng
“Đất nước Việt Nam còn cỏ mọc
Thì còn hào khí của non sông”. (13)

11/11/2005
Nắng Xuân


35. TÔN THẤT THUYẾT
(1839–1913)

Non sông ghi nhớ một vì sao
Binh Bộ Thượng Thư nhiệt huyết trào
Củng cố chủ quyền, khoe vũ dũng
Giữ gìn độc lập, lập công lao
Tây Đông xuôi ngược, mòn binh giáp
Nam Bắc vào ra, bạc chiến bào
Chỉ tiếc triều đình nhu nhược quá
Một tay khó với tận trời cao!

11/11/2005
Nắng Xuân

35. TÔN THẤT THUYẾT
(1839–1913)

Non sông ghi nhớ một vì sao
Binh Bộ Thượng Thư nhiệt huyết trào
Củng cố chủ quyền, khoe vũ dũng
Giữ gìn độc lập, lập công lao
Tây Đông xuôi ngược, mòn binh giáp
Nam Bắc vào ra, bạc chiến bào
Chỉ tiếc triều đình nhu nhược quá
Một tay khó với tận trời cao!

11/11/2005
Nắng Xuân



36. NGUYỄN THIỆN THUẬT
(1844–1926)

Cao xanh khó thấu hiểu dân tình
Hòa ước oái oăm ký, bãi binh
Tự Đức ươn hèn ban sắc chỉ
Tán quân quả cảm chẳng lai kinh
Hai Sông lợi dụng nguồn nhân kiệt
Bãi Sậy dựa kề thế địa linh
Nước mất còn ham chi tước lộc
Thà rằng quyết chiến dẫu hy sinh!

11/11/2005
Nắng Xuân

36. NGUYỄN THIỆN THUẬT
(1844–1926)

Cao xanh khó thấu hiểu dân tình
Hòa ước oái oăm ký, bãi binh
Tự Đức ươn hèn ban sắc chỉ
Tán quân quả cảm chẳng lai kinh
Hai Sông lợi dụng nguồn nhân kiệt
Bãi Sậy dựa kề thế địa linh
Nước mất còn ham chi tước lộc
Thà rằng quyết chiến dẫu hy sinh!

11/11/2005
Nắng Xuân



37. ĐINH CÔNG TRÁNG
(1842–1887)

Sinh lúc nước non gặp lửa binh
Lập nên chiến lũy thép Ba Đình
Trại Cần, Kẻ Sở, bày mưu kế
Kẻ Bưởi, Làng Thong, dựng địa hình
Hố đất, hầm chông, săn dã thú
Gậy tre, mã tấu, chém nghê kình
Ba làng cứ điểm vùng chiêm trũng
Thành nấm mồ chôn giặc viễn chinh.

12/11/2005
Nắng Xuân

37. ĐINH CÔNG TRÁNG
(1842–1887)

Sinh lúc nước non gặp lửa binh
Lập nên chiến lũy thép Ba Đình
Trại Cần, Kẻ Sở, bày mưu kế
Kẻ Bưởi, Làng Thong, dựng địa hình
Hố đất, hầm chông, săn dã thú
Gậy tre, mã tấu, chém nghê kình
Ba làng cứ điểm vùng chiêm trũng
Thành nấm mồ chôn giặc viễn chinh.

12/11/2005
Nắng Xuân




38. PHAN ĐÌNH PHÙNG
(1847–1895)

Chinh chiến nào đâu giống việc quan
Tâm can căm hận lũ tham tàn
Gom công, góp của, xây thành đất
Dốc trí, dồn tâm, đúc súng gang
Quân thứ phân chia, trên đỡ dưới
Bố phòng sắp xếp, dọc dòm ngang
Hương Khê kháng chiến mười năm chẵn
Tán lý Đình nguyên thiệt giỏi giang.

12/11/2005
Nắng Xuân

38. PHAN ĐÌNH PHÙNG
(1847–1895)

Chinh chiến nào đâu giống việc quan
Tâm can căm hận lũ tham tàn
Gom công, góp của, xây thành đất
Dốc trí, dồn tâm, đúc súng gang
Quân thứ phân chia, trên đỡ dưới
Bố phòng sắp xếp, dọc dòm ngang
Hương Khê kháng chiến mười năm chẵn
Tán lý Đình nguyên thiệt giỏi giang.

12/11/2005
Nắng Xuân



39. HOÀNG TÁ VIÊM
(?–?)

Giỏi giang, dòng thế phiệt trâm anh
Nệm ấm, chăn êm, được học hành
Án sát, Lang trung, trừ diệt phỉ
Biện tranh, Thống đốc, tấn công thành
Văn quan đảm trách, không bê trễ
Võ tướng hoàn thành, cũng gọn nhanh
Hai thập niên liền mang trọng trách
Căm thù xâm lược thấu trời xanh.

12/11/2005
Nắng Xuân

39. HOÀNG TÁ VIÊM
(?–?)

Giỏi giang, dòng thế phiệt trâm anh
Nệm ấm, chăn êm, được học hành
Án sát, Lang trung, trừ diệt phỉ
Biện tranh, Thống đốc, tấn công thành
Văn quan đảm trách, không bê trễ
Võ tướng hoàn thành, cũng gọn nhanh
Hai thập niên liền mang trọng trách
Căm thù xâm lược thấu trời xanh.

12/11/2005
Nắng Xuân



40. HOÀNG HOA THÁM
(1851–1913)

Căm thù xâm lược thấu trời xanh
Yên Thế dựng nên một lũy thành
Chận giặc Đồng Hom, mưu mẹo khéo
Chống càn Hàm Lợn, tính toan rành
Hành binh thông thạo, nhàn mà lợi
Chiến thuật tài tình, ít vẫn nhanh
Linh hoạt tiêu hao sinh lực địch
Ba mươi năm lẻ sử nêu danh.

13/11/2005
Nắng Xuân

40. HOÀNG HOA THÁM
(1851–1913)

Căm thù xâm lược thấu trời xanh
Yên Thế dựng nên một lũy thành
Chận giặc Đồng Hom, mưu mẹo khéo
Chống càn Hàm Lợn, tính toan rành
Hành binh thông thạo, nhàn mà lợi
Chiến thuật tài tình, ít vẫn nhanh
Linh hoạt tiêu hao sinh lực địch
Ba mươi năm lẻ sử nêu danh.

13/11/2005
Nắng Xuân




41. PHAN BỘI CHÂU
(1867–1940)


Danh tiếng loan truyền Phan Bội Châu
Thông minh, học giỏi, chiếm ngôi đầu
“Trùng Quang tâm sử”, ôn truyền thống
“Hải ngoại huyết thư”, nối nhịp cầu
Hội kín, văn minh, ngầm vận động
Đông Du, tiến bộ, ráng mưu cầu
Một nhà cách mạng, tầm nhìn rộng
Một sáng tác gia, hiểu biết sâu.

13/11/2005
Nắng Xuân