13. (KTNN 98, ngày 15-12-1992)
Tại sao có người lại cho rằng câu "Mũi dại lái phải chịu đ̣n" đúng ra phải là "Mũi vạy lái phải chịu đ̣n"?
AN CHI: H́nh thức gốc và đúng là Mũi vạy lái phải chịu đ̣n. Câu tục ngữ này bắt nguồn từ đặc điểm của nghề ghe thuyền. Mũi vạy là mũi lệch, mũi không đi đúng hướng cần thiết, có thể do nước xoáy hoặc nước xiết. Trong điều kiện này người cầm lái đương nhiên phải vất vả và phải vững tay v́ anh ta là người chịu đ̣n. Chịu đ̣n ngon lành th́ thuyền sẽ ngon lành vượt qua ḍng nước xiết hoặc cơn nước xoáy. Chịu đ̣n kém cỏi th́ thuyền sẽ chông chênh, thậm chí có thể bị lật. Vậy chịu đ̣n là ǵ? Là dùng sức của ḿnh mà gh́ cây đ̣n lái cho vững, không để cho cái bánh lái bị ḍng nước làm chao đảo, quặt quẹo gây nguy hiểm cho con thuyền. Câu tục ngữ muốn nói đến vai tṛ và tráchnhiệm của người chỉ huy trong t́nh thế khó khăn, nguy hiểm. Từ nguyên dân gian đă biến nó thành "Mũi dại lái phải chịu đ̣n" đưa đến cách hiểu hiện nay rằng dại là từ trái nghĩa với khôn c̣n chịu đ̣n là bị đánh bằng roi vọt. Tuy nhiên, cái nghĩa ví von của câu này th́ lại không khác lắm so với cái nghĩa của câu gốc.
|