Hẳn nhiên, cần phân biệt giữa việc không làm ǵ cả với t́nh trạng đ́nh trệ tư duy. Sự đ́nh trệ làm ta kiệt sức; việc không làm ǵ khiến ta lại sức. Khi đầu óc trống rỗng, ư thức dễ dàng ch́m ngập trong vô số ư nghĩ vô cùng phong phú. Thậm chí khi ta đang ở trong pḥng đợi, chúng vẫn cứ đến: một vết bẩn trên trần nhà cũng có thể được tưởng tượng như nữ hoàng Cleopatra đang ngự trên thuyền rồng, giấy dán tường xấu xí trở nên thật trang nhă, những bước chân vội vă nhịp nhàng ngoài hành lang, lớp da mát lạnh của chiếc ghế bành, một cảnh mộng như trong cổ tích… Càng thanh thản, ta càng thấy được nhiều hơn. Tuy nhiên, khi đang trong t́nh trạng đ́nh trệ, chúng ta không dễ bị hấp dẫn bởi những cảnh vật lướt qua trước mắt ḿnh. V́ chúng ta bận chờ đợi.
Trở ngại làm ta đ́nh trệ có thể ở bên trong hoặc bên ngoài. Đơn giản là chúng ta không biết sẽ làm ǵ tiếp theo. Ta cố cân nhắc xem liệu có nên mời một người bạn không thân thiết lắm đến dự tiệc, hoặc nên chiêu đăi món Hoa hay đồ ăn Ư trong buổi tiệc. Ta xem xét tỉ mỉ những việc cần phải làm sau các quyết định này – đo đếm giữa lợi ích và chi phí, cầu nguyện để xin Chúa dẫn dắt, xin ư kiến tư vấn. Và các dữ kiện thu được không đủ để giải quyết vấn đề - chi phí và lợi ích ngang nhau, Chúa th́ bảo ta hăy tự quyết định lấy, c̣n ư kiến tư vấn th́ lại không được rơ ràng dứt khoát. V́ thế, ta ca thán, mơ ước, và tái diễn. Thậm chí ta bị rơi vào t́nh trạng đ́nh trệ. Ta lơ đăng đối diện với vấn đề hoặc lẩm bẩm gọi tên nó. Ḿ xào, lasagna. Lasagna, ḿ xào.
Ta có thể làm ǵ trong t́nh cảnh này? Nếu không quá cấp thiết để đưa ra quyết định ngay, hăy tạm gác nó sang một bên. Có thể chúng ta sẽ nhận được thông tin mới giúp ổn định tâm trí. Có thể ta sẽ t́m ra được giải pháp mới. Dù sao đi nữa th́ t́nh trạng ngưng trệ trước một vấn đề cũng không mang lại những tiến triển như vừa kể. Trái lại, nó thu hẹp cơ hội dẫn đến những cảm xúc mới giúp ta thoát khỏi t́nh trạng bế tắc. Có nhiều khả năng sẽ t́m ra được một giải pháp đột phá nếu ta đánh một giấc và mơ thấy những giấc mơ.
Ngưng kết là trạng thái vô thức mặc dù chúng ta bắt buộc phải cân nhắc. Nếu phải quyết định ngay bây giờ th́ việc chọn bừa một lựa chọn nào đó vẫn tốt hơn là cứ ngồi nh́n. Nếu không thể trả lời một câu hỏi trong bài thi, ta có thể đoán. Đương nhiên, lựa chọn một cách tùy hứng có thể sai lầm. Thế nhưng nếu cứ chịu đựng trong chiếc bẫy ngưng trệ th́ cũng không thể mảy may làm giảm bớt nguy cơ này. V́ vậy hăy chấm dứt sự lăng phí thời gian và t́m cách đưa ra quyết định chắc chắn: bằng cách tung một đồng xu.
Chắc chắn, điều gây phiền toái nhất của t́nh trạng ngưng trệ là sự lo lắng. Lo lắng là nghĩ về những khả năng rủi ro tiềm ẩn mà chúng ta không thể can thiệp. Ta đánh mất một chiếc vali trên xe buưt và phải đợi đến sáng mới có thể đi t́m lại. Trong thời gian chờ đợi đến sáng, ta không thể làm ǵ cả. Thế nhưng ư nghĩ của ta cứ quanh quẩn với vấn đề này hết lần này đến lần khác. Ta “phân vân” không biết liệu có thể t́m thấy chiếc vali hay không. Ta “hi vọng” rằng sẽ t́m được nó. Ta “ước ao” giá như ta chưa từng làm mất chiếc vali.
Chúng ta đă nghe cả ngàn lần rằng: lo lắng chỉ vô ích. Lo lắng không mang lại lợi lộc ǵ ngoài việc khiến ta đau khổ. Không giống như những loại bẫy khác, đây là loại bẫy rất dễ dàng nhận diện khi nạn nhân là một người khác. Nhưng nếu chúng ta chính là người hay lo lắng th́ ta sẽ không nhận thấy rơ rằng những hành động của ḿnh là vô ích và ngu xuẩn. Không nhận biết được điều đó, ta có cảm giác mê muội rằng những vấn đề sẽ tự thành ra tệ hại hơn trừ khi ta suy nghĩ về chúng. Bất kỳ khả năng rủi ro nào cũng đều được ta xem như một kẻ thù lợi hại sẵn sàng tấn công ngay khi ta quay lưng. Hoặc có thể hiện tại ta phải chịu đựng để xoa dịu cơn thịnh nộ của chúa. Trong bất cứ trường hợp nào th́ việc không lo lắng vẫn mang đến cảm giác rằng ta đang liều lĩnh một cách không thể giải thích được.
Thời gian đă bị lăng phí vào việc duy nhất là chờ đợi – chờ một tiếng chuông reo, đợi một chương tŕnh bắt đầu, đợi tin tốt hoặc tin xấu đến, đợi đường thông xe, đợi cho bài thuyết tŕnh chán ngắt kết thúc – như một phần quan trọng trong cuộc sống. Thế nhưng ngoại trừ những khoảnh khắc này ra, chúng ta cũng có thể khổ sở bởi t́nh trạng ngưng trệ kéo dài liên tiếp trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần. Ta ngừng làm những công việc hữu ích khi kỳ nghỉ hè đến gần, và kết thúc việc tận hưởng kỳ nghỉ trước thời điểm ta trở lại. Cái bóng của chặng đường kế tiếp đă phủ lên chúng ta và khiến ta mụ mị v́ chờ đợi. Chính sự ngừng trệ trong ngày Thứ Hai đă khiến ta khó tận hưởng ngày nghỉ vào Chủ nhật hơn là tận hưởng buổi tối Thứ sáu.
Sự chờ đợi thậm chí có thể ch́m trong màn sương mờ mịt của một tương lai khó xác định nhất. Trong khi đợi tàu cập bến hoặc trong lúc chờ người yêu đến, ta vẫn ở trong t́nh trạng lấp lửng từ ngày này sang ngày khác y như t́nh cảnh của người chủ nhà khi khách chưa đến vậy. Chúng ta không để bản thân bị thu hút bởi bất kỳ điều ǵ trong lúc này, bởi đây là thời khắc không quan trọng. Nó chỉ là một sự dẫn nhập bước đầu, để giết thời gian cho đến khi chương tŕnh chính bắt đầu. Khi ta nhận được bằng cấp, khi lũ trẻ trưởng thành, khi ta nhận thừa kế, khi ta về hưu, khi tất cả những nhiệm vụ, bổn phận nặng nề - những thứ ngăn không cho ta thực hiện khát khao của ḿnh – cuối cùng cũng đă không c̣n là vật cản và khi mọi việc đă được giải quyết ổn thỏa chính là lúc ta mới bắt đầu sống. Nhưng trước khi thời khắc vàng đó đến, một khoảng thời gian dài đă bị lăng phí. Trong thời gian chờ đợi, ta luôn trong t́nh trạng nôn nóng, bồn chồn từ lúc b́nh minh cho đến khi trời tối mịt.
Trong lúc chờ hoạt động chính bắt đầu, cuộc sống có thể trôi qua như một giấc mơ không có thật. Công việc ta đang làm không phải là nghề nghiệp của ta. Cảm giác hài ḷng chỉ có tính tạm thời. những mối quan hệ chỉ nhằm mục đích khiến thời gian trôi nhanh. Tất cả những ǵ ta làm là bóp tay và chờ đợi. Thậm chí có thể ta cũng chẳng biết ḿnh đang chờ đợi điều ǵ. Trong chiếc bẫy ngừng trệ rỗng, ta nóng ḷng chờ đợi một điều thậm chí không thể gọi tên. Ta chẳng biết ḿnh sẽ là ai khi trưởng thành, và chưa bao giờ trưởng thành. Điều duy nhất có thể chắc chắn là ta chưa là chính con người thật sự của ta.
__________________
|