CHƯƠNG I
Người ta chỉ tạo nên nhân vật sau khi đă nghiên cứu kỹ con người. Cũng như, người ta chỉ nói được tiếng nước ngoài sau khi đă học hỏi nghiêm túc tiếng nói đó.
Tôi chưa đến tuổi để đi vào sáng tạo. Tôi xin chỉ làm công việc của người kể chuyện.
Xin bạn đọc tin chắc với tôi: chuyện này là một chuyện có thật. Tất cả những nhân vật trong đó, trừ vai chính, đều c̣n sống.
Vả chăng, ở Paris vẫn c̣n có chứng cho hầu hết những sự việc tôi thu thập ở đây. Những nhân chứng đó có thể xác nhận hoặc bổ sung cho câu chuyện, nếu ghi nhận của tôi c̣n thiếu sót. Nhờ một trường hợp đặc biệt, chỉ riêng tôi mới có thể viết laị sự việc đó. Bởi v́ tôi là người độc nhất nắm được những chi tiết cuối cùng của nó. Thiếu những chi tiết này, không thể nào kể lại câu chuyện một cách đầy đủ và thú vị được.
Tôi xin cho biết tất cả những chi tiết đến với tôi như thế nào.
Ngày 13 tháng 03 năm 1847, tôi đọc được ở đường Lapphit một yết thị lớn màu vàng, thông báo một cuộc bán đấu giá những động sản và những đồ vật hiếm đắt tiền. Cuộc đấu giá này được thực hiện sau khi người chủ đă chết. Trên yết thị không ghi tên người chủ là ai. Nhưng cuộc bán đấu giá sẽ bắt đầu vào ngày 16, từ trưa đến năm giờ chiều, tại đường Anti, nhà số 9.
Yết thị c̣n cho biết trong hai ngày 13 và 14, mọi người có thể đến thăm căn nhà và xem trước đồ đạc.
Vốn là người yêu thích những đồ vật quư hiếm, tôi tự nhủ sẽ không bỏ qua dịp này, nếu không mua ǵ th́ cũng đến để xem.
Ngày hôm sau, tôi đến ngôi nhà số 9 đường Anti. C̣n sớm lắm, thế nhưng nhiều người đă có mặt trong pḥng. Họ ăn mặc nhung lụa đẹp đẽ, có xe song mă sang trọng dừng đợi trước cửa, nhưng vẫn ngắm nh́n sự xa hoa tráng lệ đang trải ra trước mắt một cách ngạc nhiên, có thể nói có ư thán phục nữa là khác.
Lát sau, tôi hiểu sự thán phục và ngạc nhiên ấy. Bởi v́ khi đă xem xét kỹ, tôi nhận biết một cách rơ ràng: đây là căn pḥng của một người đàn bà chuyên sống với t́nh nhân. Nay, nếu có một điều mà các bà phong nhă muốn xem – và ở đây có những bà phong nhă – th́ đó chính là tư thất của người đàn bà phóng đăng, mà cách phục sức hàng ngày dám cạnh tranh với các bà. Những người đàn bà này, cũng như các bà, thuê những lô riêng ngay bên cạnh các bà trong các nhà hát; và ở Paris, họ cũng phô bày một cách xấc xược cái nhan sắc hào nhoáng, đồ nữ trang và những vụ tại tiếng.
Người đàn bà trước kia là chủ căn pḥng này đă chết rồi. Những người đàn bà khác, những con người đạo đức nhất, có thể đi sâu vào bên trong căn pḥng của người đă khuất. Cái chết đă thuần khiết hoá không khí cái hang ổ uế tạp lộng lẫy này. Hơn nữa, nếu cần, các bà vẫn có lư do để tự biện hộ: các bà đến đây để mua đồ đạc và không cần biết đây là nhà của ai. Các bà đă đọc yết thị, để có thể lựa chọn trước. Thật là đơn giản. Điều này không thể ngăn cản các bà t́m kiếm, giữa tất cả những cái đẹp đẽ đó, những dấu vết đời tư của cô gái giang hồ sang trọng mà những kẻ khác, chắc chắc, đă từng truyền tụng cho nhau nhiều mẩu chuyện lạ lùng, đặc sắc.
Khốn thay! Những bí mật đă chết cả rồi cũng với nữ thần của nó. V́ vậy, dù với tất cả thịên chí, các bà cũng chỉ có thể bắt gặp được nhưng thứ được bày bán sau khi người chủ đă chết và không bắt gặp một cái ǵ được bán lúc người chủ c̣n sống. Vả lại, lắm thứ có thể mua được: bàn ghế rất đẹp, những đồ đạc bằng gỗ quư, những chậu sành sứ Xevơ, Trung Quốc, những tượng nhỏ ở Xâcxơ, xatanh, nhung, đăng ten, không thiếu thứ ǵ.
Tôi đi dạo trong căn pḥng, theo chân những bà quư tộc ṭ ṃ đă đến đó trước tôi. Các bà đi vào một gian pḥng căng đầy rèm vải Ba Tư. Tôi sắp bước vào th́ bắt gặp các bà đang bước vội ra, miệng tủm tỉm cười. H́nh như các bà hơi thẹn v́ sự ṭ ṃ mới mẻ của ḿnh.
Tôi như bị kích thích, ḷng ham muốn được vào xem càng mạnh hơn. Đó chính là pḥng trang sức đầy những chi tiết tỉ mỉ, mà tất cả đă biểu lộ đến cao độ sự hoang phí của người chủ đă chết.
Trên một cái bàn lớn kê sát vách, rộng ba thước, dài sáu thước (thước Anh) tất cả những bảo vật Ocôc và Ôđiôt sáng rực lên. Đó là một bộ sưu tập cực kỳ phong phú. Không một vật nào trong số hàng ngàn vật đó - những thứ rất cần cho sự trang sức của một người đàn bà như người chủ căn nhà này - được làm bằng một kim loại nào khác hơn vàng và bạc. Bộ sưu tập này chỉ có thể được h́nh thành dần dần, và chắc chắn không phải chỉ do riêng một t́nh nhân nào tạo lập được.
Không chút ngại ngùng, tôi đứng nh́n pḥng trang sức của một kỹ nữ. Tôi thích thú quan sát từng chi tiết dù nó thế nào chăng nữa. Tất cả những vật này được chạm khắc rất đẹp và đều mang chữ đầu của những tên họ khác nhau.
Tôi nh́n tất cả những vật đó, mỗi vật biểu trưng cho một sự “bán ḿnh” của cô gái đáng thương. Tôi tự nhủ, Thượng Đế đă khoan hồng đối với nàng; v́ đă cho nàng được chết trong xa hoa và sắc đẹp, không để nàng phải chịu sự trừng phạt thông thường; nh́n thấy tuổi già của ḿnh - tức cái chết đầu tiên đối với những cô gái giang hồ.
Thực vậy, c̣n ǵ buồn hơn là phải nh́n thấy sự già nua của tội lỗi, nhất là nơi người đàn bà? Nó không giữ được phẩm giá và cũng không gây được sự hấp dẫn. Sự hối hận cứ triền miên, không phải họ hối hận v́ đă đi theo con đường xấu, mà v́ những tính toán sai lầm đă có và v́ những đồng tiền đă không dùng đúng chỗ. Đó là điều đáng buồn nhất mà người ta thường được nghe nói. Tôi được biết một người đàn bà, ngày trước lẳng lơ đă sinh được một cô bé. Theo lời những người cùng thời cô bé này đẹp không kém ǵ người mẹ xưa. Với đứa con khốn nạn này, chẳng bao giờ người mẹ đó bảo: “Con là con gái của mẹ”, trừ phi để ra lệnh cho cô phải nuôi bà lúc già yếu, như ngày trước bà phải nuôi cô, lúc cô c̣n thơ ấu. Cô bé khốn khổ tên là Luidơ, vâng lời mẹ làm việc hiến thân lấy tiền, không dục vọng, không đam mê, không thích thú; như cô đă chọn một cái nghề, nếu người ta nghĩ đến việc dạy cho cô một nghề.
Bắt buộc hàng ngày phải chứng kiến cảnh ăn chơi sa đoạ ngày từ lúc c̣n qúa trẻ, cộng thêm vào đó là t́nh trạng bện hoạn triền miên, cô gái đă đánh mất ư thức về thiện và ác mà Thượng Đế đă phân phát cho cô, nhưng chẳng một ai để ư giữ ǵn và phát triển cái ư thức ấy cả.
Tôi c̣n nhớ cô gái ấy, ngày nào cũng lang thang trên những đại lộ phố phường đúng vào một thời khắc nhất định. Bà mẹ luôn đi kèm bên cạnh, cũng rất đều đặn, như một người mẹ đích thực đi theo bên cạnh đứa con gái đích thực của ḿnh. Thuở ấy, tôi c̣n trẻ lắm, nên dễ chấp nhận cái luân lư dễ dàng của thời đại. Tuy nhiên, tôi vẫn nhớ, cảnh canh giữ tội lỗi này gây cho tôi tâm trạng khinh bỉ và ghê tởm. Thêm vào đó, chưa bao giờ ta bắt gặp được một khuôn mặt đồng trinh nào lại có thứ t́nh cảm ngây thơ, vô tội đến như thế, một vóc dáng đau thương nào ảo năo đến thế.
Người ta có thể nói, đây là hiện thân của Tủi Nhục.
Một ngày kia, khuôn mặt cô bừng sáng hẳn lên, giữa cảnh ăn chơi sa đoạ mà mẹ cô đă vạch chương tŕnh. H́nh như Thượng Đế đă cho phép cô gái tội lỗi đó được tiếp nhận một hạnh phúc. Xét cho cùng, lẽ nào Thượng Đế đă tạo ra một người con gái không nghị lực lại nỡ để nàng cứ phải sống không một niềm an ủi dưới gánh nặng đau thương của cuộc đời? Một ngày kia, cô nhận thấy ḿnh đă có thai, và sự trinh trắng c̣n sót lại nơi cô như run lên sung sướng. Linh hồn có những nơi trú ẩn kỳ lạ. Luidơ chạy đi báo tin cho mẹ. Nói ra thật xấu hổ. Tuy nhiên, ở đây chúng ta không bàn đến sự vô luân của khoái lạc mà chỉ kể lại một sự kiện có thật. Có thể tốt hơn, chúng ta nên im đi, nếu chúng ta không cho rằng thỉnh thoảng nên nói đến sự đau khổ cực độ của những con người đă bị người đời buộc tội, khinh bỉ không cần đến một lời thanh minh, xét đoán. Thật đáng hổ thẹn! Nhưng quả thật người mẹ đă trả lời cho con gái của ḿnh: “Chỉ với hai người, chúng ta đă chật vật lắm rồi. Thêm một người nữa th́ lấy ǵ mà sống?” và “Những đứa con như thế là vô ích, thời gian thai nghén sẽ là thời gian bỏ đi”.
Ngày hôm sau, một cô đỡ, bạn thân của người mẹ, đến thăm Luidơ! Luidơ phải nằm liệt giường mấy ngày liền. Khi cô đi lại được, người cô trông xanh xao, gầy yếu hơn trước rất nhiều.
Ba tháng sau, một người đàn ông thương hại hoàn cảnh cô, đến chăm sóc, chữa trị tinh thần và thể xác cho cô. Nhưng sự xúc động trước đó đă qúa mạnh; và Luidơ đă chết, v́ những biến chứng sau khi phải đẻ non.
Người mẹ c̣n sống: sống như thế nào? Chỉ có Thượng Đế biết!
Câu chuyện trở lại trong tâm trí tôi, lúc tôi đang đứng ngắm nghía những đồ vật bằng vàng bạc. Cứ như thế, thời gian lặng lẽ trôi qua, khi sực nh́n lại, th́ trong căn pḥng chỉ c̣n tôi và người đứng gác ở cửa. Ông chăm chú theo dơi tôi, h́nh như để xem tôi có lấy cắp ǵ không?
Tôi tiến đến gần ông ta. Quả thật, tôi đă làm cho người gác phải lo lắng đề pḥng.
- Ông có thể cho tôi biết tên người chủ trước kia đă ở đây? – Tôi hỏi.
- Cô Macgơrit Gôchiê.
Tôi đă biết cô gái đó, qua tên gọi và những lần gặp mặt.
- Thế nào tôi nói với người gác - Macgơrit Gôchiê đă chết rồi.
- Thưa ông, phải.
- Từ bao giờ?
- Cách đây khoảng ba tuần.
- Tại sao người ta cho mọi người đến xem ngôi nhà này?
- Những người chủ nợ cho rằng điều đó có thể làm tăng được giá bán đồ đạc. Vải vóc và đồ đạc ở đây sẽ gây được ấn tượng mạnh đối với khách hàng khi họ xem trước chúng. Điều đó sẽ thúc đẩy tốt việc mua bán.
- Nghĩa là cô ta có nợ à?
- Ồ! Thưa ông, nhiều lắm.
- Với tiền bán đấu giá này, có thể trả đủ chứ?
- Thưa ông, thừa đủ.
- Vậy số tiền thừa sẽ thuộc về ai?
- Về gia đ́nh cô ta.
- Cô ta có gia đ́nh?
- Có lẽ thế.
- Cám ơn ông.
Yên tâm trước những ư tưởng của tôi, người gác cổng cúi chào tôi, và tôi bước ra.
“Cô gái khốn khổ” – Tôi tự nhủ lúc ra về. Cô ta chắc đă chết với một tâm trạng rất buồn thảm. Trong giới của cô, người ta chỉ có bạn khi khoẻ mạnh. Tôi tự nhiên cảm thấy thương xót cho số phận của Macgơrit Gôchiê…
Điều này có thể buồn cười đối với nhiều người. Nhưng tôi vốn có một thái độ khoan dung không bờ bến đối với những cô gái giang hồ phóng đăng; và tôi cũng chẳng chút bận tâm để lư giải v́ sao ḿnh có sự khoan dung đó.
Một hôm, đi lấy giấy xuất cảnh ở văn pḥng tỉnh, tôi nh́n thấy trên đường phố bên cạnh một cô gái đang bị hai sen đầm áp giải. Tôi không biết cô gái đó đă làm ǵ. Tất cả điều tôi có thể nói là cô ta khóc sướt mướt và ôm hôn một đứa trẻ chừng ba tháng mà hoàn cảnh mới này buộc cô phải ĺa xa nó. Kể từ ngày đó, tôi không bao giờ dám khỉnh bỉ một người đàn bà mà ḿnh mới gặp lần đầu.