Truyện 9: Ngă, vô thường, vô ngă
Một người mới t́m hiểu phật pháp, đọc tới kinh vô ngă tướng thấy có nhiều điều quá khó hiểu, đă nghĩ măi mà vẫn không thông, anh ta đành đi hỏi Tỳ Kheo:
- Thưa thầy, con đọc trong Kinh vô ngă tướng thấy Đức Phật nhắc tới ngă, vô ngă, con chưa hiểu thế nào là ngă, thế nào là vô ngă:
Tỳ Kheo trả lời:
- Ở Ấn Độ xưa kia có một tôn giáo tối cổ, xây dựng giáo lư dựa trên kinh Vệ Đà (Vệ đà nghĩa là Thông hiểu), gọi là Vệ Đà giáo. Trên cơ sở của Vệ Đà giáo, khoảng 800 năm trước tây lịch đă h́nh thành một giáo phái mới gọi là Bà La Môn giáo. Bà La Môn giáo dạy rằng có cái bản ngă, tức là một cái nguyên bản tự nhiên của ta (tự ngă), trường tồn, bất biến, cốt tủy, và vững chắc ở trong ta.
Khi Phật giác ngộ, ngài thấy rằng không hề có ngă, bởi vậy ngài đă dạy kinh vô ngă tướng. “Vô ngă” tức là “không có ngă”.
Trong kinh Pháp cú, ở phẩm 5 – Phẩm Ngu si, Đức Phật cũng dạy rằng:
“Con ta tài sản ta
Kẻ ngu măi lo xa
Chính ta c̣n không có
Tài sản con đâu ra”.
Người kia nghe xong, đọc lại kinh vô ngă tướng, thấy vẫn không hiểu bèn hỏi tiếp:
- Thưa thầy, trong kinh Đức Phật dạy rằng tất cả các sắc, thọ, tưởng, hành, thức cần phải quán với chánh trí huệ rằng: “Cái nầy không phải của ta, cái nầy không phải là ta, cái nầy không phải là tự ngă của ta", con không hiểu chỗ này.
Ngũ uẩn là 5 yếu tố tạo thành con người, tại sao Đức Phật lại dạy rằng đó không phải của ta?
Tỳ Kheo hỏi lại:
- Cái ǵ là của ông th́ ông sẽ làm chủ nó, có toàn quyền đối với nó, muốn nó như thế nào nó sẽ phải như thế, ngoài ông ra không ai, không điều ǵ có thể làm nó thay đổi, có đúng không?
- Đúng ạ.
- Vậy khuôn mặt ông, ông có bao giờ coi nó là của ông không?
- Khuôn mặt con tất nhiên là của con.
- Bây giờ ông soi khuôn mặt vào gương, nh́n thấy rất trẻ đẹp, nhưng 20 năm sau ông soi vào gương, nó sẽ nhăn nheo dúm dó, dù ông có muốn hay không cũng không thể khác được, có phải không?
- Phải ạ.
- Vậy rơ ràng ông không làm chủ được khuôn mặt, bởi dẫu ông không muốn nó thay đổi th́ nó vẫn cứ thay đổi. Thứ ông không làm chủ được mà ông lại coi là của ông, vậy th́ có hợp lư không?
- À, con đă hiểu, thật đơn giản.
Tỳ Kheo thong thả nói:
Hôm nay làm được một điều tốt, ông thấy vui trong ḷng, ông coi niềm vui đó là của ông. Nhưng một thời gian sau niềm vui ấy sẽ biến mất, dù ông có muốn nó c̣n măi th́ nó cũng sẽ mất đi. Mọi thứ đều thay đổi theo thời gian, đó là quy luật vô thường.
Bởi quy luật vô thường nên không thể có thứ ǵ trường tồn bất biến như bản ngă mà Bà La Môn giáo đă dạy, bởi vậy mà Đức Phật dạy rằng vô ngă (không có ngă).
Đă không có ngă th́ tất nhiên cũng chẳng có cái ǵ là tự ngă của ta cả.
Trong kinh Tăng nhất A Hàm Đức Phật cũng khẳng định: “không có sắc nào hằng c̣n tồn tại măi ở đời mà không biến đổi; lại cũng không có thọ, tưởng, hành, thức hằng c̣n măi ở đời mà không biến đổi”.
Người kia nghe xong liền hỏi tiếp:
- Như Thầy vừa giải thích th́ chẳng có cái ǵ là tự nhiên, trường tồn bất biến cả, vậy sao con nghe nói rằng bản tâm vốn thanh tịnh, cho dù thế nào th́ cái bản tâm thanh tịnh ấy cũng không biến mất đi?
Tỳ Kheo nói:
Đó là điều sai lạc do nhánh rẽ Bắc Tông xuyên tạc nhằm hướng người học đi ngược lại với chân lư Đức Phật đă dạy.
Đức Phật dạy vô ngă vốn để người học hiểu rằng không có một cái ǵ là tự nhiên, nguyên bản, trường tồn, bất biến của ta, v́ vậy đừng nên chấp thủ, đừng nên níu giữ bất cứ thứ ǵ, hăy buông xả tham ái.
Tuy nhiên sau khi Đức Phật nhập niết bàn, nhánh rẽ Bắc Tông, với khởi nguồn là những đệ tử không thực hành được chánh pháp, tích trữ của cải, đă bị trục xuất khỏi tăng đoàn lại tụ hợp lại viết ra một hệ thống kinh giả, xuyên tạc điều phật dạy.
Những chân lư phật dạy bị nhánh này xuyên tạc nhiều vô kể, vấn đề bản tâm thanh tịnh cũng là một trong những điều nhánh này xuyên tạc ra.
Phật dạy vô ngă cho người hành pháp buông xả tham ái, nhánh rẽ Bắc Tông để xuyên tạc điều Phật dạy đă gian xảo dựng ra một cái “Bản tâm thanh tịnh”, lừa người học tin vào.
Tuy từ ngữ ở đây thay đổi nhưng bản chất vẫn như nhau.
“Bản tâm thanh tịnh” mà nhánh rẽ sai lạc Bắc Tông đặt ra thực chất chính là “Bản ngă” của Bà La Môn khi xưa, thứ mà Phật đă khẳng định không có.
Thứ không có đó giờ đây Bắc Tông xuyên tạc thành có, chỉ có điều khéo léo thay đổi từ ngữ để người học không nhận ra.
Trong kinh pháp cú Đức Phật dạy:
Tâm dẫn đầu các pháp
Tâm làm chủ tạo tác
Nếu nói hay hành động
Với tâm niệm bất tịnh
Khổ năo liền theo sau
Như xe theo ḅ vậy
Tâm dẫn đầu các pháp
Tâm làm chủ tạo tác
Nếu nói hay hành động
Với tâm niệm thanh tịnh
An lạc liền theo sau
Như bóng chẳng dời h́nh.
Qua hai đoạn kinh trên chúng ta thấy rơ rằng không phải bản tính của tâm vốn thanh tịnh như bắc tông xuyên tạc. Nó có thể thanh tịnh, có thể bất tịnh, và thanh tịnh hay bất tịnh là do ư điều.
Nếu tin theo điều Bắc Tông dạy rằng bản tính của tâm là thanh tịnh người học sẽ sinh tâm lư chủ quan, yên tâm rằng tâm ḿnh thanh tịnh rồi nên không chú ư điều phục tâm mà mải mê đi t́m cái tâm thanh tịnh giả, sa vào đường tà.
Phật dạy trong pháp cú:
Người điều phục tâm rồi
Hẳn thoát ṿng ma buộc
Nếu thiếu sáng suốt mà đi tin vào cái “bản tâm thanh tịnh” giả do bắc tông đặt ra, không chú trọng điều tâm th́ người học sẽ không thể thoát khỏi sự trói buộc của tà ma.
Người kia nghe xong nói:
- Th́ ra là vậy, con đă hiểu, vậy c̣n câu “không phải ta” th́ sao ạ?
Tỳ kheo trả lời:
- Hôm nay ông coi cái thân thể kia, với những mặt, mũi, chân tay đó là ông, ai đánh vào cánh tay đó th́ ông thấy đau, ông nghĩ là đánh ông.
Nhưng lỡ ngày mai ông bị tai nạn phải bỏ mất một cánh tay, lúc đó cánh tay mà ông từng coi là tay ông đó không c̣n nằm trong thân ông nữa. Có ai đánh vào nó ông cũng chẳng cảm thấy ǵ.
Nh́n xa hơn. Kiếp này ông coi cái thân đó là ông, đến lúc chuyển sinh sang kiếp khác ông sẽ có thân h́nh khác, lúc đó cái thân h́nh mà ông từng coi là ông này chẳng liên quan ǵ tới ông cả. Bởi vậy thân xác ngũ uẩn chỉ như cái áo thôi, dùng hỏng th́ bỏ đi, chẳng phải ta.
Bùi Văn Hải
|