[Nắng Xuân]

HIỆP KHÁCH HÀNH

Lý Bạch

趙 客 縵 胡 纓
吳 鉤 霜 雪 明
銀 鞍 照 白 馬
瘋 沓 如 流 星

十 步 殺 一 人
千 里 不 留 行
事 了 拂 衣 去
深 藏 身 與 名

閑 過 信 陵 飲
脫 劍 膝 前 橫
將 炙 啖 朱 亥
持 觴 勸 侯 嬴

三 杯 吐 然 諾
五 岳 倒 為 輕
眼 花 耳 熱 後
意 氣 素 霓 生

救 趙 揮 金 錘
邯 鄲 先 震 驚
千 秋 二 壯 士
烜 赫 大 樑 城

縱 死 俠 骨 香
不 慚 世 上 英
誰 能 書 閣 下
白 首 太 玄 經

[Nắng Xuân]

KHÚC CA HIỆP KHÁCH – Lý Bạch


Khách Triệu buông dải mũ
Ngựa Ngô nhuốm tuyết sương
Yên bạc chiếu dặm trường
Như ánh sao phía trước

Hạ địch trong mười bước
Nghìn dặm dễ ai bì
Việc tròn phẩy áo đi
Chẳng màng chi danh tiếng

Được Tín Lăng diện kiến
Tháo kiếm ngả đùi say
Chu Hợi sức hùm đây
Trí Hầu Doanh sắc bén

Dốc cạn tình ba chén
Xác hèn đành quyên sinh
Dâng diệu kế đoạt binh
Ngất mây trời khí phách

Cứu Triệu vung gậy sắt
Hàm Đan chấn động thành
Hai tráng sĩ lừng danh
Người Đại Lương hiển hách

Xứng cội tùng gốc bách
Hào kiệt lập công lao
Pho sách chất ngút cao
Bạc đầu ai chép sử.

Cần Thơ, 03/11/2012
Nắng Xuân (dịch)

[Nắng Xuân]

Bản dịch của Trần Trọng San:

Bài ca người hiệp khách

Khách nước Triệu phất phơ giải mũ
Gươm Ngô câu rực rỡ tuyết sương
Long lanh yên bạc trên đường
Chập chờn như thể muôn ngàn sao bay
Trong mười bước giết người bén nhạy
Nghìn dặm xa vùng vẫy mà chi
Việc xong rũ áo ra đi
Xoá nhòa thân thế, kể gì tiếng tăm
Rảnh rang tới Tín Lăng uống rượu
Tuốt gươm ra, kề gối mà say
Chả kia với chén rượu này,
Đưa cho Châu Hợi, chuốc mời Hầu Doanh.
Ba chén cạn, thân mình xá kể!
Năm núi cao, xem nhẹ lông hồng
Bừng tai, hoa mắt chập chùng,
Mống tuôn hào khí mịt mùng trời mây
Chùy cứu Triệu vung tay khảng khái,
Thành Hàm Đan run rẩy, kinh hoàng
Nghìn thu tráng sĩ hai chàng
Tiếng tăm hiển hách, rỡ ràng Đại Lương.
Thân dù thác, thơm xương nghĩa hiệp;
Thẹn chi ai hào kiệt trên đời.
Hiệu thư dưới gác nào ai?
Thái huyền, trắng xoá đầu người chép kinh

Dịch: Trần Trọng San

[Nắng Xuân]

(Đây là truyện Tín Lăng Quân trong Sử ký Tư Mã Thiên, nguồn cảm hứng cho Lý Bạch viết bài này)

Tín Lăng Quân là công tử Ngụy Vô Kỵ là con trai út của Ngụy Chiêu Vương, vốn là người có tâm hồn cao khiết, nhân hậu, tính thích chiêu hiền đãi sĩ, không phân biệt giàu nghèo, thường lấy lễ để giao tiếp với kẻ sĩ.

Nước Ngụy có kẻ ẩn sĩ tên là Hầu Doanh, tuổi đã 70, nhà nghèo, làm nghề gác cửa thành Di Môn ở Đại Lương. Ngụy công tử nghe tiếng, tìm đến kính cẩn kết giao, mà người ấy lại không nhận, nói rằng:

- Tôi sửa mình, giữ hạnh mấy mươi năm trời, không thể vì cái tình cảnh khốn khó này mà nhận của cải của công tử.

Tín Lăng Quân bèn thiết tiệc, mời quan khách họp mặt đông đủ. Chủ khách yên vị rồi, công tử lên xe ngồi chỗ bên phải, nhường chỗ bên trái (ngày xưa dành chỗ bên trái cho người mình quý trọng), đích thân đi đón Hầu Doanh. Hầu sinh giũ manh áo rách, phủi cái mũ cũ, bước thẳng lên xe, ngang nhiên ngồi vào chỗ dành sẵn, thử xem phản ứng của công tử ra sao. Công tử cầm cương, càng tỏ vẻ cung kính. Hầu sinh bảo công tử:

- Tôi có một người quen ở dãy hàng thịt trong chợ, xin vui lòng cho xe qua đó.

Công tử đánh xe vào chợ. Hầu sinh xuống thăm người quen là Chu Hợi, cố ý đứng nói chuyện lâu, liếc mắt, dò ý công tử. Lúc đó, văn thần, võ tướng nước Ngụy cùng người trong tôn thất và các tân khách đầy nghẹt cả nhà, chờ công tử về khai tiệc. Người trong chợ xem công tử cầm cương. Lính theo hầu đều rủa thầm Hầu sinh. Hầu sinh nhìn vẻ mặt công tử, thấy trước sau không đổi, bèn từ biệt người quen lên xe. Về đến nhà, công tử mời Hầu sinh ngồi chỗ cao nhất, giới thiệu và ca tụng tài đức Hầu sinh với quan khách. Tất cả đều kinh ngạc. Rượu ngà say, công tử đứng lên, đứng trước mặt Hầu sinh chúc mừng. Hầu sinh thừa dịp nói với công tử rằng:

- Hôm nay, Doanh tôi làm công tử mất thể diện nhiều quá rồi. Doanh tôi chỉ là tên gác cửa mà công tử đích thân đánh xe đến đón tôi, ở giữa nơi đông người, công tử không nên tỏ ra quá ư lễ độ mới phải. Vậy mà nay công tử cố ý đi quá mức. Xong Doanh tôi muốn vun quén cho cái danh của công tử, cố ý để cho xe của công tử dừng lâu trong chợ, khiến mọi người thấy cái phong độ của công tử, càng đợi lâu càng tỏ vẻ cung kính dịu dàng. Người trong chợ đều cho rằng công tử là một bậc trưởng giả biết trọng kẻ sĩ.

Tiệc tan, Hầu sinh được đãi làm thượng khách. Hầu sinh nói với Tín Lăng Quân:

- Người hàng thịt là Chu Hợi mà tôi qua thăm đó, đó là người hiền, đời không ai biết, cho nên mới ẩn thân làm nghề mỗ lợn đó thôi.

Công tử đến thăm Chu Hợi nhiều lần, mà Chu Hợi cố tình không cảm tạ. Công tử cảm thấy kỳ lạ về thái độ của Chu.

Năm 20 đời Ngụy An Hi Vương, Tần Chiêu Vương phá tan quân Triệu ở Trường Bình, lại kéo quân vây thành Hàm Đan của Triệu. Chị của Tín Lăng Quân là vợ của Bình Nguyên Quân nước Triệu (Triệu Thắng), nhiều lần viết thư cho Ngụy vương để xin cứu viện. Ngụy Vương sai tướng quan Tấn Bỉ mang 10 vạn quân đi cứu Triệu. Tần Vương bảo Ngụy Vương rằng:

- Ta đánh Triệu, thắng trong sớm tối. Nước nào cứu Triệu, thì sau khi hạ xong Triệu, ta sẽ đánh nước đó trước.

Ngụy Vương nghe vậy cả sợ, liền ra lệnh cho Tấn Bỉ án binh bất động ở Nghiệp Hạ. Còn Tín Lăng Quân Ngụy Vô Kỵ vốn có mối giao tình thâm đậm với Bình Nguyên Quân, nên ông cố vào triều cố thuyết phục vua Ngụy tiến quân. Vua Ngụy quyết khước từ.

Tín Lăng Quân đau đớn không biết làm cách nào để giúp bạn mình, liền nói với đám thực khách:

- Các vị có vì ta mà hy sinh cứu Triệu không?

Cả ngàn tân khách đều hưởng ứng lời hiệu triệu đó.

Tín Lăng Quân dẫn đám thực khách đi ngang qua Di Môn, ghé lại thăm Hầu Doanh, Hầu Doanh nói:

- Chúc công tử cố gắng. Doanh này già rồi không theo công tử được.

Đi được mấy dặm, Tín Lăng Quân thấy lòng không vui, chợt nghĩ điều gì đó, bèn quay lại, thấy Hầu Doanh đứng trước cửa đón mình. Hầu Doanh mỉm cười nói:

- Tôi đoán công tử thế nào cũng trở lại.

Vô Kỵ (Tín Lăng Quân) hỏi:

- Sao biết?

Hầu Doanh nói:

- Công tử đãi Doanh này rất hậu. Giờ này công tử vào nơi nguy hiểm mà Doanh này không có một ý kiến gì, tất công tử sẽ giận, nên trở lại hỏi cho ra lẽ? !

Vô Kỵ nói:

- Tôi ngờ rằng đãi tiên sinh có điều gì sơ sót nên tiên sinh mới giận mà ghét bỏ, vì thế tôi quay lại hỏi cho biết.

Hầu Doanh nói:

- Công tử nuôi ba ngàn thực khách đã vài chục năm rồi thế mà không có vị nào nghĩ ra diệu kế. Công tử và đám thực khách liều mạng xông vào trại Tần có khác nào ném thịt cho hổ đói? Có phải trước đây công tử có ơn với Vương Phi Như Cơ không?

Tín Lăng Quân chợt nhớ ra ... Liền quay về thành Ngụy gặp Vương Phi Như Cơ, nhờ Vương Phi lấy cắp binh phù đưa cho mình rồi tức tốc trở lại gặp Hầu Sinh (tức Hầu Doanh), Hầu Sinh nói:

- Tướng ngoài mặt trận có thể không tuân theo mệnh vua. Công tử phải mời Chu Hợi mới được.

Tín Lăng Quân cùng Hầu Doanh đến gặp Chu Hợi. Hợi nói:

- Tôi là đứa mổ heo ở chợ, thân phận hèn hạ, bấy lâu đội ơn công tử hạ cố. Sở dĩ Hợi tôi không nói lời ơn nghĩa vụn vặt là đợi đến lúc này đây.

Hầu Doanh nói:

- Binh hung chiến nguy! Doanh này đã già không đi cùng công tử được. Khi công tử tới trận, ở đây Doanh này xin lấy cái chết để tạ ơn công tử.

Ba người bái biệt nhau. Tín Lăng Quân đến Nghiệp Hạ cùng với Chu Hợi vào yết kiến lão tướng Tấn Bỉ. Tín Lăng Quân nói:

- Đại vương thấy tướng quân mấy mươi năm dầm sương dãi gió cực khổ về binh nghiệp, nay sai Vô Kỵ đến cầm quân thay cho lão tướng.

Nói rồi đưa binh phù ra, hai bên so, ăn khớp nhau. Nhưng Tấn Bỉ nói:

- Làm tướng ngoài mặt trận có lúc vì tình thế mà không tuân theo mệnh vua, tuy rằng công tử có binh phù này nhưng hãy chờ ít hôm, tôi làm sổ sách và cho người về hỏi lại nhà vua lần nữa.

Tín Lăng Quân nói:

- Cứu binh như cứu lửa. Thành Hàm Đan đang khắc khoải tứng giây phút lẽ nào phải chờ tin đi tin lại?

Chu Hợi hét:

- Nguyên soái không tuân theo mệnh vua, ý muốn làm phản chăng?

Nói rồi lấy dùi sắt đập đầu Tấn Bỉ chết ngay.

Tín Lăng Quân cùng Chu Hợi đoạt lấy binh quyền, đánh vào trại Tần. Tướng Tần là Vương Hạt đại bại, kéo tàn quân chạy về Hàm Cốc quan đóng kín cửa ải. Công tử Ngụy Vô Kỵ cứu được nước Triệu. Triệu Vương cùng Bình Nguyên Quân ra đón rước công tử. Danh tiếng Tín Lăng Quân thành lừng lẫy.

[Nắng Xuân]

HIỆP KHÁCH HÀNH

Lý Bạch

Triệu khách mạn hồ anh,
Ngô câu sương tuyết minh.
Ngân yên chiếu bạch mã,
Táp đạp như lưu tinh.

Thập bộ sát nhất nhân,
Thiên lý bất lưu hành.
Sự liễu phất y khứ,
Thâm tàng thân dữ danh.

Nhàn quá Tín Lăng ẩm,
Thất kiếm tất tiền hoành.
Tương chích đạm Chu Hợi
Trì trường khuyến Hầu Doanh.

Tam bôi thổ nhiên nặc
Ngũ nhạc đảo vi khinh.
Nhãn hoa nhĩ nhiệt hậu,
Ý khí tố nghê sinh.

Cứu Triệu huy kim chùy,
Hàm Đan tiên chấn kinh.
Thiên thu nhị tráng sĩ
Huyên hách Đại Lương thành.

Túng tử hiệp cốt hương,
Bất tàm thế thượng anh.
Thùy năng thư các hạ,
Bạch thủ Thái huyền kinh

[Lan Hương]

Hai câu đầu Triệu khách mạn Hồ anh, Ngô câu sương tuyết minh. mà bác NX dịch là Khách Triệu buông dải mũ Ngựa Ngô nhuốm tuyết sương xem ra chưa ổn
Hồ ở đây là ng Hồ (phải viết hoa). Câu này gợi lên cả 1 lịch sử từ thời Triệu Vũ linh vương cho dân nước Triệu ăn mặc như người Hồ, tập cưỡi ngựa bắn cung để tăng cường sức chiến đấu
Ngô câu là thanh câu của nước Ngô thứ vũ khí dạng như câu liêm

[Nắng Xuân]

Nguyên văn bởi Lan Hương

Hai câu đầu Triệu khách mạn Hồ anh, Ngô câu sương tuyết minh. mà bác NX dịch là Khách Triệu buông dải mũ Ngựa Ngô nhuốm tuyết sương xem ra chưa ổn
Hồ ở đây là ng Hồ (phải viết hoa). Câu này gợi lên cả 1 lịch sử từ thời Triệu Vũ linh vương cho dân nước Triệu ăn mặc như người Hồ, tập cưỡi ngựa bắn cung để tăng cường sức chiến đấu
Ngô câu là thanh câu của nước Ngô thứ vũ khí dạng như câu liêm

Cám ơn bạn Lan Hương. NX sẽ tra cứu và chỉnh lý sau.

[VỀ MIỀN TRUNG]

VMT thì không học Hán ngữ, nhưng mà trước cũng 10 năm học ngoại ngữ nên mày mò thử xem.
Xét theo nét của chữ "câu" trong bài thì tra ra thế này

鉤 câu

--------------------------------------------------------------------------------

(Danh) Cái móc. ◎Như: điếu câu 釣鉤 lưỡi câu.
(Danh) Một thứ binh khí thời xưa, giống như gươm mà cong.
(Danh) Lưỡi liềm, một loại nông cụ thời xưa.
(Danh) Nét móc trong chữ Hán.
(Danh) Họ Câu.
(Động) Móc, moi.
(Động) Tìm tòi. ◇Dịch Kinh 易經: Câu thâm trí viễn 鉤深致遠 (Hệ từ thượng 系辭上) Tìm xét tới lẽ rất sâu xa.
(Động) Sửa đổi, canh cải.
(Động) Dắt dẫn, móc nối. ◎Như: câu đảng 鉤黨 dắt dẫn người vào đảng với mình.
(Động) Bắt giữ. ◇Hán Thư 漢書: Sử lại câu chỉ thừa tướng duyện sử 使吏鉤止丞相掾史 (Bảo Tuyên truyện 鮑宣傳) Sai viên lại bắt giữ thuộc hạ của thừa tướng.
(Động) Vẽ, vạch, mô tả, phác họa. § Thông câu 勾.
(Động) Khâu viền. ◎Như: câu vi cân 鉤圍巾 may viền khăn.
(Tính) Cong. ◇Chiến quốc sách 戰國策: Thiểu yên khí lực quyện, cung bát thỉ câu, nhất phát bất trúng, tiền công tận hĩ 少焉氣力倦, 弓撥矢鉤, 一發不中, 前功盡矣 (Tây Chu sách 西周策) Chẳng bao lâu khí lực suy, cung lật tên cong, một phát cũng không trúng, công lao trước kia tiêu tan hết.
(Phó) Đình trệ, lưu lại.

Như vậy, chữ "câu" trong bài không phải mang nghĩa vó ngựa, chim câu gì hết. Tôi nhất trí với cách giải thích của LanHuong.

[Nắng Xuân]

Nguyên văn bởi Lan Hương

Hai câu đầu Triệu khách mạn Hồ anh, Ngô câu sương tuyết minh. mà bác NX dịch là Khách Triệu buông dải mũ Ngựa Ngô nhuốm tuyết sương xem ra chưa ổn
Hồ ở đây là ng Hồ (phải viết hoa). Câu này gợi lên cả 1 lịch sử từ thời Triệu Vũ linh vương cho dân nước Triệu ăn mặc như người Hồ, tập cưỡi ngựa bắn cung để tăng cường sức chiến đấu
Ngô câu là thanh câu của nước Ngô thứ vũ khí dạng như câu liêm

Nguyên văn bởi VỀ MIỀN TRUNG

VMT thì không học Hán ngữ, nhưng mà trước cũng 10 năm học ngoại ngữ nên mày mò thử xem.
Xét theo nét của chữ "câu" trong bài thì tra ra thế này

鉤 câu

--------------------------------------------------------------------------------

(Danh) Cái móc. ◎Như: điếu câu 釣鉤 lưỡi câu.
(Danh) Một thứ binh khí thời xưa, giống như gươm mà cong.
(Danh) Lưỡi liềm, một loại nông cụ thời xưa.
(Danh) Nét móc trong chữ Hán.
(Danh) Họ Câu.
(Động) Móc, moi.
(Động) Tìm tòi. ◇Dịch Kinh 易經: Câu thâm trí viễn 鉤深致遠 (Hệ từ thượng 系辭上) Tìm xét tới lẽ rất sâu xa.
(Động) Sửa đổi, canh cải.
(Động) Dắt dẫn, móc nối. ◎Như: câu đảng 鉤黨 dắt dẫn người vào đảng với mình.
(Động) Bắt giữ. ◇Hán Thư 漢書: Sử lại câu chỉ thừa tướng duyện sử 使吏鉤止丞相掾史 (Bảo Tuyên truyện 鮑宣傳) Sai viên lại bắt giữ thuộc hạ của thừa tướng.
(Động) Vẽ, vạch, mô tả, phác họa. § Thông câu 勾.
(Động) Khâu viền. ◎Như: câu vi cân 鉤圍巾 may viền khăn.
(Tính) Cong. ◇Chiến quốc sách 戰國策: Thiểu yên khí lực quyện, cung bát thỉ câu, nhất phát bất trúng, tiền công tận hĩ 少焉氣力倦, 弓撥矢鉤, 一發不中, 前功盡矣 (Tây Chu sách 西周策) Chẳng bao lâu khí lực suy, cung lật tên cong, một phát cũng không trúng, công lao trước kia tiêu tan hết.
(Phó) Đình trệ, lưu lại.

Như vậy, chữ "câu" trong bài không phải mang nghĩa vó ngựa, chim câu gì hết. Tôi nhất trí với cách giải thích của LanHuong.

Cám ơn quý bạn quan tâm.
Các bạn Lan Hương và Việt Thủy còn góp ý gì thêm cho bài phỏng dịch của NX ở những đoạn sau không?

[VỀ MIỀN TRUNG]

Đoạt ấn tề gian.
Hầu Doanh hiến kế trộm binh phù,
Chu Hợi tung chùy đâm Tấn Bỉ
Tích được sử xanh ngợi ca mãi, thi hào Lý Bạch viết thành thơ. Tiếc thay chuyện đã xa xưa, tư liệu và kiến thức hạn định, VMT xin cảm tác đôi dòng.

CẢM TÁC HIỆP KHÁCH HÀNH

Khách nước Triệu tung bay võ phục
Lưỡi câu Ngô ngời sáng màn sương
Ngựa phi dưới ánh hồng dương
Lung linh ánh bạc trên đường chinh nhân

Trong mười bước một thân phá địch
Ngàn dặm đi dấu tích chẳng lưu
Màng chi sự thế cao siêu
Công thành gác lại mọi điều an nhiên

Tín Lăng Quân trọng vời đối ẩm
Kiếm báu treo trước cửa tiền đình
Chu Hợi cùng với Hầu Doanh
Minh quân hậu đãi ân cần trước sau

Ba chén rượu đất trời nung chí
Tiếng nhạc lòng réo rắt tình quê
Mắt mi nhiệt huyết tràn trề
Quyết đem thân mọn thác vì giang sơn

Chùy vàng lóe một tia cứu Triệu
Khiến Hàm Đan thiên hạ thất kinh
Hai chàng lưu dấu sử xanh
Đại Lương hoan hỉ , châu thành ấm yên

Nghĩa hiệp khách thấm từ xương cốt
Cõi thế trần xứng bậc trượng phu
Trước đèn luống những tâm tư
Bạc đầu ai tỏ chân thư cội nguồn.

VMT 04/11/2012