[Nắng Xuân]

21. HƯNG ĐẠO VƯƠNG
(1232–1300)

Lời văn Hịch Tướng Sĩ âm vang
Tiết Chế Quốc Công dẫn rõ ràng
Báo quốc, hiền thần đương bạo ác
Trung quân, nghĩa sĩ đối hèn gian
Chương Dương, Hàm Tử, Vân Đồn dội
Tây Kết, Bạch Đằng, Vạn Kiếp ran
Âu-Á, Nguyên Mông tung vó ngựa
Phải thua nước Việt, nhỏ mà gan.

05/11/2005
Nắng Xuân


22. PHẠM NGŨ LÃO
(1255–1320)

Gan vàng, dạ sắt, quyết xông pha
Dâng hiến tài năng giúp nước nhà
Trên dưới, Vương Tôn dò cặn kẽ,
Trước sau, Ngũ Lão đáp sâu xa.
Dùng binh tướng giỏi, mưu lừa thế
Đối trận quân tinh, sức mượn đà
“Ly loạn, anh hùng không dốc trí
Thẹn tai nghe chuyện Võ Hầu gia” !(7)

06/11/2005
Nắng Xuân

(7) Dịch bài thơ của Phạm Ngũ Lão:
Vung giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt sao Ngưu
Làm trai ví chẳng nên công trạng
Luống thẹn tai nghe chuyện Võ Hầu”

Võ Hầu tức Khổng Minh Gia Cát Lượng, nhân vật huyền thoại nhiều mưu lược, phò Lưu Bị thời Tam Quốc.

[Nắng Xuân]

22. PHẠM NGŨ LÃO
(1255–1320)

Gan vàng, dạ sắt, quyết xông pha
Dâng hiến tài năng giúp nước nhà
Trên dưới, Vương Tôn dò cặn kẽ,
Trước sau, Ngũ Lão đáp sâu xa.
Dùng binh tướng giỏi, mưu lừa thế
Đối trận quân tinh, sức mượn đà
“Ly loạn, anh hùng không dốc trí
Thẹn tai nghe chuyện Võ Hầu gia” !

06/11/2005
Nắng Xuân


23. TRẦN BÌNH TRỌNG
(1259–1285)

Gia binh, tướng sĩ thảy đều ưa
Bình Trọng trí mưu, dũng lược thừa
“Thà quỷ nước Nam, bừng đuốc sáng
Hơn Vương đất Bắc, vấy bùn nhơ” (8)
Khảo tra, dọa dẫm, thu cay cú
Mua chuộc, dỗ dành, chuốc chát chua
Thương xót tấm gương ngời khí tiết
Vua tôi, trên dưới lệ như mưa.

07/11/2005
Nắng Xuân

(8) Nguyên văn câu Trần Bình Trọng trả lời Thoát Hoan khi giặc muốn dụ ông ra hàng: “Ninh vi Nam quỷ, Bất vi Bắc vương”.

[Nắng Xuân]

23. TRẦN BÌNH TRỌNG
(1259–1285)

Gia binh, tướng sĩ thảy đều ưa
Bình Trọng trí mưu, dũng lược thừa
“Thà quỷ nước Nam, bừng đuốc sáng
Hơn Vương đất Bắc, vấy bùn nhơ” (8)
Khảo tra, dọa dẫm, thu cay cú
Mua chuộc, dỗ dành, chuốc chát chua
Thương xót tấm gương ngời khí tiết
Vua tôi, trên dưới lệ như mưa.

07/11/2005
Nắng Xuân



24. TRẦN QUỐC TOẢN


Mưa nắng Bình Than đã mấy ngày
Quả cam bóp nát vẫn không hay
“Phá tan cường địch”, tim thiêu đốt
“Báo đáp hoàng ân”, óc tỏ bày
Tập hợp dưới tay, dùi trống thúc
Kêu mời trong trướng, ngọn cờ bay
Tướng quân tuổi nhỏ, công nào nhỏ
Góp sức mỗi người một cánh tay.

07/11/2005
Nắng Xuân

[Nắng Xuân]

24. TRẦN QUỐC TOẢN


Mưa nắng Bình Than đã mấy ngày
Quả cam bóp nát vẫn không hay
“Phá tan cường địch”, tim thiêu đốt
“Báo đáp hoàng ân”, óc tỏ bày
Tập hợp dưới tay, dùi trống thúc
Kêu mời trong trướng, ngọn cờ bay
Tướng quân tuổi nhỏ, công nào nhỏ
Góp sức mỗi người một cánh tay.

07/11/2005
Nắng Xuân


25. LÊ LỢI–NGUYỄN TRÃI
(1385–1433) và (1380–1442)

Một cánh tay vươn giữa núi rừng
Họ Lê dấy nghĩa chốn Lam Sơn
Yên nhà, “đạo lý thay hung ác”
Cứu nước, “chí nhân thắng bạo cường” (9)
Dùng ít địch nhiều, tùy tiến thủ
Lấy nhàn chọi mỏi, biết nhu cương
Quân sư Nguyễn Trãi đầy mưu lược,
Lê Lợi anh hùng–nức bốn phương.

07/11/2005
Nắng Xuân

(9) Ý trong bài Cáo Bình Ngô của Nguyễn Trãi: “Lấy đạo nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”.

[Nắng Xuân]

25. LÊ LỢI–NGUYỄN TRÃI
(1385–1433) và (1380–1442)


Một cánh tay vươn giữa núi rừng
Họ Lê dấy nghĩa chốn Lam Sơn
Yên nhà, “đạo nghĩa thay hung ác”
Cứu nước, “chí nhân thắng bạo cường” (9)
Dùng ít địch nhiều, tùy tiến thủ
Lấy nhàn chọi mỏi, biết nhu cương
Quân sư Nguyễn Trãi nhiều mưu lược,
Lê Lợi anh hùng–nức bốn phương.

07/11/2005
Nắng Xuân

26. Vua LÊ THÁNH TÔNG
(1460-1497)


Nức bốn phương trời vua với tôi
Tao đàn hai tám ánh sao ngời
Thơ văn trác tuyệt, nồng hương thế
Học vấn cao thâm, thắm vị đời
Chấn chỉnh quan quyền theo phép tắc
Sửa sang luật lệ đúng cơ ngơi
Đất đai khai khẩn làm nền tảng
Thịnh trị thái bình đến thế thôi.

07/11/2005
Nắng Xuân

[Nắng Xuân]

26. Vua LÊ THÁNH TÔNG
(1460-1497)


Nức bốn phương trời vua với tôi
Tao đàn hai tám ánh sao ngời
Thơ văn trác tuyệt, nồng hương thế
Học vấn cao thâm, thắm vị đời
Chấn chỉnh quan quyền theo phép tắc
Sửa sang luật lệ đúng cơ ngơi
Đất đai khai khẩn làm nền tảng
Thịnh trị thái bình đến thế thôi.

07/11/2005
Nắng Xuân


27. TRỊNH–NGUYỄN PHÂN TRANH
(1767-1788)

Đến thế thôi thì thật chán chê !
Phân tranh Trịnh–Nguyễn, nỗi ê chề
Vua Lê hèn hạ ôm hùm tới
Chúa Nguyễn nhuốc nhơ cõng rắn về
Miệng thế đau lòng, trơ mắt ếch
Lưỡi đời xấu hổ, tẽn râu dê
Bao giờ vận nước sang trang nhỉ ?
Trống trận Tây Sơn rộn bốn bề.

07/11/2005
Nắng Xuân

[Nắng Xuân]

27. TRỊNH–NGUYỄN PHÂN TRANH
(1767-1788)

Đến thế thôi thì thật chán chê !
Phân tranh Trịnh–Nguyễn, nỗi ê chề
Vua Lê hèn hạ ôm hùm tới
Chúa Nguyễn nhuốc nhơ cõng rắn về
Miệng thế đau lòng, trơ mắt ếch
Lưỡi đời xấu hổ, tẽn râu dê
Bao giờ vận nước sang trang nhỉ ?
Trống trận Tây Sơn rộn bốn bề.

07/11/2005
Nắng Xuân


28. Hoàng đế QUANG TRUNG
(1788-1792)

Rộn bốn bề hồi trống thúc quân
Theo chân Nguyễn Huệ, bước phong vân
Ngọn cờ độc lập ngời nhân ái
Nguồn sáng tự cường chói nghĩa ân
Xoài Mút, Rạch Gầm, xua tháng giá
Đống Đa, Tam Điệp, đón mùa xuân
Quang Trung đức độ, tài năng thế
Có một không hai dưới cõi trần. (10)

08/11/2005
Nắng Xuân

(10) Nhà Tây Sơn kéo dài 24 năm 1778-1802

[Nắng Xuân]

28. Hoàng đế QUANG TRUNG
(1788-1792)

Rộn bốn bề hồi trống thúc quân
Theo chân Nguyễn Huệ, bước phong vân
Ngọn cờ độc lập ngời nhân ái
Nguồn sáng tự cường chói nghĩa ân
Xoài Mút, Rạch Gầm, xua tháng giá
Đống Đa, Tam Điệp, đón mùa xuân
Quang Trung đức độ, tài năng thế
Có một không hai dưới cõi trần. (10)

08/11/2005
Nắng Xuân


29. ĐÔ ĐỐC BÙI THỊ XUÂN
(?–1802)


Dưới cõi trần, thân gái vẫy vùng
Hiên ngang, bất khuất, rất kiên trung
Cưỡi voi xông trận, so gươm giáo
Lên ngựa công đồn, đọ kiếm cung
Kính phục tấm gương người quả cảm
Tiếc thương danh sáng nữ anh hùng
Tây Sơn, Bình Định như còn tích
Yếm lụa, quần thoa cũng lẫy lừng.

09/11/2005
Nắng Xuân

[Nắng Xuân]

29. ĐÔ ĐỐC BÙI THỊ XUÂN
(?–1802)


Dưới cõi trần, thân gái vẫy vùng
Hiên ngang, bất khuất, rất kiên trung
Cưỡi voi xông trận, so gươm giáo
Lên ngựa công đồn, đọ kiếm cung
Kính phục tấm gương người quả cảm
Tiếc thương danh sáng nữ anh hùng
Tây Sơn, Bình Định như còn tích
Yếm lụa, quần thoa cũng lẫy lừng.

09/11/2005
Nắng Xuân



30. THỜI NHIỆM–TRẦN THƯỜNG


Lẫy lừng như Chiến Quốc–Xuân Thu !
Thời thế nhiễu nhương, bạn hóa thù
Ra đối, Trần Thường lên mặt Cáo
Đáp lời, Thời Nhiệm ngẩng đầu Sư
Thất thời, khảng khái, thua còn sáng
Thuận thế, vênh vang, thắng đã mù
Khanh tướng, công hầu mà nhục nhã
Trần ai, ai thấu tận: hiền–ngu ? (11)

09/11/2005
Nắng Xuân

(11) Khi bắt được Ngô Thời Nhiệm (theo Tây Sơn), Đặng Trần Thường (theo Gia Long) tự đắc đọc:
- Ai công hầu, ai khanh tương, trong trần ai, ai dễ biết ai.
Ngô Thời Nhiệm khảng khái đáp
- Thế Chiến Quốc, thế Xuân Thu, gặp thời thế, thế thời phải thế.

[Nắng Xuân]

30. THỜI NHIỆM–TRẦN THƯỜNG


Lẫy lừng như Chiến Quốc–Xuân Thu !
Thời thế nhiễu nhương, bạn hóa thù
Ra đối, Trần Thường lên mặt Cáo
Đáp lời, Thời Nhiệm ngẩng đầu Sư
Thất thời, khảng khái, thua còn sáng
Thuận thế, vênh vang, thắng đã mù
Khanh tướng, công hầu mà nhục nhã
Trần ai, ai thấu tận: hiền–ngu ? (11)

09/11/2005
Nắng Xuân


31. NGUYỄN TRI PHƯƠNG
(1800–1873)

Hiền–ngu, phải–trái, lẽ phân minh
Thành–bại, thắng–thua, cốt hết mình
Vua chúa ươn hèn, lười chiến đấu
Triều thần bạc nhược, ngại hy sinh
Hiên ngang đối trận, dồn căm phẫn
Quả cảm xông pha, dốc nhiệt tình
Nhịn uống, nhịn ăn, thà tử tiết
Giữ gìn khí phách vẹn trung trinh.(12)

10/11/2005
Nắng Xuân

(12) Hết lòng kháng chiến chống Pháp, bị thương và bị giặc bắt, Nguyễn Tri Phương tỏ thái độ bất hợp tác, không chịu ăn uống và chữa trị vết thương. Khi biết mình không còn sống nổi nữa, ông nhờ người tắm rửa sạch sẽ rồi bình thản đi vào cõi chết, để lại lòng kính phục, thương tiếc cho hàng triệu người Việt nam yêu nước.