[buivhai]

Truyện 10: Nhường nhịn (Hay chuyện về nhân và tâm)

Một ngoại đạo hỏi Tỳ Kheo:

- Thưa thầy, con có một thằng em rất khó bảo, hỗn hào, hay gây loạn ở trong nhà, làm mọi người khốn khổ đủ bề.

Con đã nín nhịn lắm, thường xuyên khuyên bảo điều hay lẽ phải, vậy mà nó vẫn không thay đổi, gây hết chuyện này tới chuyện khác. Bây giờ con phải làm thế nào?

Tỳ kheo trả lời:

- Khi gặp những điều trái ý, chúng ta thường có thói quen nhường nhịn bên ngoài, nhưng tâm thì đè nén mà không buông xả, như vậy chẳng có ích chi.

Đức Phật đã dạy trong kinh pháp cú:

Tâm dẫn đầu các pháp
Tâm là chủ tạo tác
Nếu nói hay hành động
Với tâm niệm bất tịnh
Khổ não liền theo sau
Như xe theo bò vậy

Tâm dẫn đầu các pháp
Tâm là chủ tạo tác
Nếu nói hay hành động
Với tâm niệm thanh tịnh
An lạc liền theo sau
Như bóng chẳng rời hình

Nhường mà thái độ hậm hực, nhịn mà mặt đỏ bừng bừng, hoặc khó chịu, coi thường người mà mình nhường nhịn.v.v.v thì việc nhường nhịn không có tác dụng tích cực, phiền phức sẽ tiếp tục kéo tới.

Có câu "của cho không bằng cách cho" là vậy.

Nếu cho, hãy cho một cách trân trọng. Nếu nhường, hãy nhường với dạ yêu thương.

Thí chủ cũng phải biết lúc nào không nên cho, lúc nào không nên nhường.

Khi không nên cho, không nên nhường thì nhất quyết không cho, nhất định không nhường, nhưng phải từ bi mà nói rõ vì sao không cho, vì sao không nhường, phải từ bi mà phân tích rõ nếu trường hợp đó mà nhường, mà cho thì có tác hại ra sao để em hiểu được.

Ngoại đạo nghe vậy liền nói:

- Con cũng muốn yêu thương, muốn từ bi, nhưng cứ nghĩ tới những gì em ấy đã gây ra thì không làm sao mà từ bi cho được.

Tý kheo phân tích:

- Đó là do thí chủ chưa buông xả được sân hận trong lòng.

- Vậy phải làm sao để buông xả được ạ?

- Để buông xả được thì thí chủ phải hiểu rõ luật nhân quả. Kiếp này mình khổ vì em, biết đâu kiếp trước em đã khổ vì mình?

Nếu kiếp trước mình đã làm khổ em thì kiếp này em làm khổ mình cũng đáng thôi.

Nghĩ được như vậy thí chủ sẽ buông xả được sân hận trong lòng.

Ngoại đạo nghe xong cúi đầu suy nghĩ một lúc, rồi ngẩng lên nói với vẻ mệt mỏi:

- Không biết kiếp trước con đã gây ra chuyện gì mà kiếp này phải khổ như vậy!

Tỳ kheo trả lời:

Khi gieo nhân ác, người gieo nhân chỉ đứng trông người khác bị khổ do nhân mình gieo, bản thân mình không khổ nên mọi việc chỉ thoáng qua rất nhẹ nhàng. Nhưng khi phải trả quả ác. bản thân mình chịu khổ, lúc ấy mới thấy khó khăn và nỗi khổ mới lâu qua làm sao.

Giống như thí chủ đánh một người, họ thâm tím mặt mày, thí chủ chỉ nhìn thấy người đau mà mình không đau nên không khổ.

Nhưng khi thí chủ bị người ta tìm tới đánh trả thù thì không chỉ lúc bị đánh mới đau, về đến nhà vết thương còn hành hạ thí chủ. Lúc ấy cái đau mới lâu qua làm sao! lúc ấy mới thấy khổ làm sao!

- Vậy thì mọi việc đều do nhân con đã gieo ư?

- Mọi việc một phần do nhân ta gây từ trước, một phần do tâm mà ra. Nhân là hạt giống, tâm là mảnh đất. Hạt giống phát triển như thế nào tùy thuộc vào mảnh đất có màu mỡ hay không, bởi vậy Đức Phật dạy:

“Tâm là chủ tạo tác”.

Giống xấu mà đất màu mỡ thì quả cũng không đến nỗi nào. Giống đã xấu mà đất còn không màu mỡ thì quả cực dở.

Giống tốt mà đất không màu mỡ thì quả cũng không thực ngon, có khi còn không lên được. Giống tốt mà đất màu mỡ thì còn gì hay hơn?

- Vậy bây giờ con nên làm thế nào ạ?

- Việc đã qua không thể thay đổi, vậy những việc đã qua thí chủ hãy chấp nhận, đừng thở than nữa. Muốn tương lai tốt thì ngay hôm nay, ngay lúc này hãy tạo nhân đẹp lành, buông xả hết sân hận trong lòng đi.

Nếu tâm thí chủ còn giận, lòng thí chủ chưa bi thì có nhường cũng vô ích thôi.

Chỉ khi buông xả được sân hận thì mới được an lạc thực sự, mọi việc thực tế cũng sẽ êm xuôi. Ta có bài thơ này tặng thí chủ:

Gửi người chịu quả báo

Nhường nhịn bên ngoài ích mấy đâu
Trong tâm xả được mới thôi sầu
Xưa gieo nhân ác, trông - thì thoáng
Nay hái quả tai, chịu - lại lâu
Phẫn nộ hãy dằn, hung chuyển ý
Từ bi nên khởi, dữ quay đầu
Thiện chưa chín muồi, còn xa phúc
Gắng luyện tinh cần, sau hết âu.

Bùi Văn Hải​