NguyetVien


Trở lại   Nguyệt Viên > Vườn Thơ > Thơ Quán
Nạp lại trang này T́m Hiểu CÁCH LÀM THƠ Của Người Xưa

Thông Báo
Hướng dẫn cách đăng kư nick tham gia Nguyệt Viên
Cuộc thi thơ Đường Luật "T́nh yêu 2020""
Lời cảm ơn và h́nh ảnh của chuyến đi "Thương về Miền Trung 2010"

Trả lời
 
Công cụ bài viết Kiểu hiển thị
  #1  
Cũ 22-12-11, 09:23 PM
Avatar của Hansy
Hansy Hansy đang ẩn
Member
 
Tham gia ngày: Oct 2011
Bài gửi: 4.508
Thanks: 454
Thanked 5.204 Times in 3.374 Posts
Mặc định T́m Hiểu CÁCH LÀM THƠ Của Người Xưa

T̀M HIỂU
CÁCH LÀM THƠ
CỦA NGƯỜI XƯA


Nguyễn Khôi



Con người ta sở dĩ bay lên được là nhờ hai cái cánh: văn học và khoa học.

Văn là người có học vấn (trái với vơ), văn hóa là dùng văn tự (chữ nghĩa) mà giáo hóa con người. Bậc thánh nhân th́ lập đức, danh tướng lập công, sỹ đại phu lập ngôn.Thi thư là những bộ môn giường cột của văn học.Thuở c̣n sơ khai, các bậc huynh trường dùng thơ ca để dạy con em, để chúng trở thành người chính trực ôn nhu, rộng lượng, kiên nghị, cứng cỏi mà không thô bạo, giản dị mà không ngạo mạn.Thơ dùng để nói chí, ca dùng để ngân dài lời thơ.Thơ ở trong ḷng là chí, phát ra lời là thơ(chí có nghĩa là dừng ở trong ḷng nên nó được gắn với hai chữ t́nh và ư).

Ông cha ta xưa làm thơ là học theo lối Đường-Tống: “Nhà thơ khi có thi hứng th́ hồn thơ cất cánh bay bổng lên những khoảng trời cao rộng. Luật lệ quy tắc (các thể thơ) là để điều khiển cái hứng, giúp cho lối phô diễn được hoàn hảo, đẹp đẽ hơn, du dương hơn chứ không phải để bóp chẹt cái hứng, phải biết vứt bỏ luật lệ để giữ cái hứng, chứ không nên hi sinh cái hứng cho luật lệ.Thơ là để tả nỗi ḷng, tả bằng hính thức nào cũng được(cổ phong,luật thi..)Hễ tả mà cảm động được ḷng người là mục đích đă đạt.Thơ không phải chỉ là những chữ ghép cho thành vần, cho có đối, cho đủ bằng trắc. Các bậc tài hoa theo luật mà không chịu nô lệ nó. Họ biết phá luật để theo hứng, đă tạo nên những bài thơ bất hủ như “Hoàng hạc lâu” của Thôi Hiệu, “Anh Vũ Châu” của Lư Bạch, “Đăng Cao” của Đỗ Phủ …đều thoát khỏi sự câu thúc của niêm luật”. Sự tác động qua lại của thi hứng và luật lệ có thể tăng cường hoặc trói buộc thi hứng – nhà thơ phải lao tâm khổ tứ để tạo được những bài thơ hay là thế.

Công việc làm thơ đầu tiên là luyện chữ: cách dùng “từ”(chữ) như thế nào, bố cục thơ ra làm sao. Đỗ Phủ đă tâm sự “ngữ bất kinh nhân, tử bất hưu”(chữ chẳng kinh người, chết chẳng yên).B́ Nhật Hưu th́ nói ”bách luyện thành tự, thiên luyện thành cú” (trăm lần luyện mới thành chữ, ngh́n lần rèn mới thành câu. Đến luyện câu th́ khởi – thừa –chuyển – hợp như thế nào, khử đối ngẫu ra làm sao, luật bằng trắc ra sao, gieo vần thế nào? Luyện chữ đă khó, (ví dụ “chữ mắt“ (nhăn tự) đặt ở đâu để nó tỏa sáng.Câu thơ hay phải có chữ hay đó là những hạt linh đan làm cho đá biến thành vàng. Luyện chữ để cho chữ linh hoạt, sống động , cựa quậy, không nằm bẹp trên trang giấy). Luyện câu lại khó hơn, rồi đến luyện ư (tạo ư mới, tứ lạ) và bao trùm là luyện cách… thơ không có “thi cách” (phong cách riêng của từng nhà) th́ coi như vứt đi, loại bỏ. Bảng nhăn Lê Quư Đôn từng dạy:”một bài thơ hay phải có đủ t́nh, cảnh, sự - mà trong đó T́nh là người, Cảnh là trời, Sự là hợp cả trời đất mà quán thông…”

Người xưa dùng đạo lư SÁNG/TỐI để t́m hiểu thơ ca, với quan niệm ”nh́n không thấy không phải là không có, mà là chúng ta không thấy mà thôi”.Ví dụ: mặt trăng vào thượng tuần đến ngày mùng 7, mùng 8 nó mới xuất hiện 1 nửa, c̣n một nửa kia không thấy được. Cái nh́n không thấy ấy là đạo lư, điều mà ta nh́n thấy là sự thật.Ta dùng h́nh tṛn của mặt trăng để biểu thị THI VŨ (vũ trụ thơ) khi mặt trăng hiện ra h́nh bán nguyệt, một nữa phát sáng để biểu thị mặt sáng trong thơ, nửa kia không phát sáng đại biểu bằng hư tuyến(màu đen) để biểu thị mặt tối trong thơ, hai mặt này đồng thời tồn tại.

Mặt biểu hiện bề ngoài của thơ (mặt sáng) ta thấy được đó là phong cách của thơ, ư và t́nh được diễn đạt bằng cú pháp, luật bằng trắc, cách gieo vần bằng các con chữ, ấy là mặt ta có thể thấy được (hiển hiện trên mặt giấy viết); c̣n những cảm thụ mà thơ mang đến cho ta (cái thứ ẩn dụ, ư tại ngôn ngoại, một thứ “tiếng thầm” – đáo địa nhất vô thanh (là mặt tối) ta không thể trông thấy nhưng ta cảm được.Sự linh diệu, thần diệu của thơ là vậy.

5 BƯỚC CỦA VIỆC LÀM THƠ

Bước 1:
Mới bắt đầu học làm thơ

Đó là đi từ các con chữ ghép vần theo thể thơ (5 chữ, lục bát, 7 chữ …) tiếp là “theo thơ t́m lư” (đạo lư) trong thơ có lư:
Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.
-Đồ Chiểu

Bước 2:
Đă biết làm thơ theo các thể loại một cách thành thạo

(ví dụ: lục bát là phải có “vần”) trong thơ có lư (tức là bài thơ đă có nội dung để nói lên một ư tưởng nào đó) với ”từ lư bàn thơ” tức là nội dung và h́nh thức phải “ăn khớp” nhau.

Bước 3:
Làm thơ đă có thành tựu

Đă làm được các bài thơ gọi là có giá trị truyền cảm nghĩa là đă đạt tới mức”thể dụng như nhất”,”lư chính là ở nơi thơ” ”trong thơ có lư”.

Bước 4:
Thành NHÀ THƠ (thi nhân)

Lúc này tŕnh độ đă đạt “dùng thể để hiển dụng”, dùng lư để luận thơ, dùng lư để thành thơ.
Đó là các Nhà thơ đạt tiêu chí ”Thi sỹ” – thơ của các vị này đă có “thương hiệu” , đă có những câu thơ, bài thơ Hay cho người đời biết đến, ngâm nga thưởng thức, đă có thơ trong các Tuyển Tập Thơ Quốc Gia.

Bước 5:
Thành “Thi Hào”

Đó là nhà Thi sĩ đại danh (grand Poète)
Đó là thơ đă đạt tŕnh độ “thể dụng đều mất” “biến hóa không dấu vết”, nghĩa là “thơ thành lư lập”.Đó là các vị như Lư Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị, Tô Đông Pha, Nguyễn Trăi, Nguyễn Du…

Tuy vậy các bậc tài hoa ấy lại rất khiêm tốn:

*Mỗi phạn bất vong duy trúc bạch
Lập thân tối hạ thị văn chương”
-Viên Mai

*Thi phú suốt đời, vô ích thật
Sách đàn đầy giá, có ngu không!
-Nguyễn Du

Ngày nay chúng ta làm thơ theo lối “thơ mới” là đă tiếp thu, vận dùng nhuần nhuyễn cái “cách” ẩn dụ của thơ Đường, tính tượng trưng của thơ Pháp để có những Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên, Hàn Mạc Tử, Nguyễn Bính, Hữu Loan, Quang Dũng, Bùi Giáng… với những vần thơ đọc lên xao xuyến ḷng người, rất hiện đại và đầy bản sắc Việt – đó là những chiếc “áo lụa Hà Đông” của người Việt Nam ta : ĐẸP, nền nă, tươi mát để cho các Thi khách ta đi vào thi đàn thế giới với một tư thế đàng hoàng, cao sang và đầy ấn tượng.

Góc Thành Nam Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2009
NGUYỄN KHÔI
– cẩn bút…

Lần sửa cuối bởi Hansy; 22-12-11 lúc 09:29 PM
Trả lời với trích dẫn
The Following 4 Users Say Thank You to Hansy For This Useful Post:
hoatigon208410 (23-12-11), matnatrang (23-12-11), Nhím con (23-12-11), pumanew (22-12-11)
Trả lời


Quyền viết bài
Bạn không thể gửi chủ đề mới
Bạn không thể gửi trả lời
Bạn không thể gửi file đính kèm
Bạn không thể sửa bài viết của ḿnh

BB code đang Mở
Mặt cười đang Mở
[IMG] đang Mở
HTML đang Tắt

Chuyển đến


Múi giờ GMT +7. Hiện tại là 01:39 AM

© 2007 - 3.8.7 - BQT không chịu bất cứ trách nhiệm nào từ bài viết của thành viên.